Ενότητα 1: Ο φίλος μας το περιβάλλον - e-τ@ξη μας στο διαδίκτυο

Θεματικό λεξιλόγιο: περιβάλλον, οικολογία, οικολογική καταστροφή, αίτια, συνέπειες, ρύπανση, ρυπαίνω, βιότοπος, πετρέλαιο, ανεμόμυλος, αιολική, ενέργεια, ηλεκτρικό ρεύμα, ανακύκλωση.
Οικογένεια λέξεων:
- οίκος +… (οικογένεια, οικοτροφείο, οικόπεδο, κτλ.)
- λάθρα + … (λαθροθηρία, λαθροκυνηγός κτλ)
- βάλλω + … (περιβάλλω, αναβάλλω, κτλ.)

Ο Γιώργος Μπόντης (το πραγματικό όνομα του είναι Γιώργος Μπαλάνος) γεννήθηκε στην Αθήνα το 1944. Μετά τη μέση εκπαίδευση ενδιαφέρθηκε για τη φυσική αλλά δεν συνέχισε τις σπουδές του (του είχε προταθεί υποτροφία του Ιδρύματος Φουλμπράιτ). Σπούδασε για ένα χρόνο ηλεκτρονικά στη Σιβιτανίδειο, αλλά την εγκατέλειψε για να καταταγεί στο στρατό. Στη συνέχεια γράφτηκε στην Πάντειο Σχολή, χωρίς να ολοκληρώσει τις σπουδές του. Διπλωματούχος του πανεπιστημίου του Μichigan, δίδαξε αγγλικά για μερικά χρόνια, πριν ασχοληθεί επαγγελματικά με τη φωτογραφία και αργότερα με τη συγγραφή και τη μετάφραση. Διετέλεσε αντιπρόσωπος στην Ελλάδα της διεθνούς οργάνωσης έρευνας Aerial Phenomena Research Organization (APRO). Από τη μεταφραστική του δουλειά κέρδισε το βραβείο Κarell, το 1984, που δίνεται κάθε χρόνο σ' έναν μεταφραστή από ολόκληρο τον κόσμο από τη World Science Fiction Association. Έλαβε μέρος σε δεκάδες εκπομπές στην τηλεόραση, ως καλεσμένος αλλά και με δική του εκπομπή. Συγγραφέας βιβλίων έρευνας και επιστημονικής φαντασίας (άνω των 25 τίτλων), και μεταφραστής σχεδόν εκατό βιβλίων έρευνας, μεταφυσικής, επιστημονικής φαντασίας, μυστηρίου κ.λπ. ο έργο του διαπνέεται από φαντασία, ρεαλισμό και ποιητικότητα. Το μυθιστόρημα Λαμπερά αγκάθια είναι το πρώτο βιβλίο του για παιδιά. Άλλα έργα του: Το αίνιγμα της Πεντέλης, Ονειρότοποι της γης. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του απέφευγε όσο γίνεται τις δημόσιες ή τις κοινωνικές εμφανίσεις. Έφυγε από τη ζωή στις 18 Φεβρουαρίου 2020, σε ηλικία 76 ετών.

Πηγή: ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ

θροΐζω (ρήμ.): κάνω έναν απαλό και συνεχή θόρυβο. Λέγεται για τον ήχο που κάνουν τα φύλλα των δέντρων όταν φυσάει ένα ελαφρύ αεράκι.
η νιφάδα (ουσ.): το μικρό ή μεγάλο κομμάτι χιονιού που πέφτει στη γη.
η διαμαντόσκονη (ουσ., σύνθετο από τις λέξεις διαμάντι + σκόνη): σκόνη που λαμπυρίζει και μοιάζει σαν να αποτελείται από μικρά κομμάτια διαμαντιού.
τα Εφήμερα (ουσ. που προέρχεται από το επίθ. εφήμερος, -η, -ο: που η ζωή του διαρκεί μία μόνο μέρα και κατ’ επέκταση αυτός που περνάει γρήγορα, π.χ. εφήμερη δόξα, εφήμερη αγάπη): κατηγορία μικρών εντόμων που ζουν μόνο κάποιες ώρες ή, το πολύ, μία μόνο μέρα.
το ρυάκι (ουσ.): ποταμάκι, μικρό ρεύμα νερού.
Πορκιουπίνος (από την αγγλική λέξη porcupine: ο σκαντζόχοιρος): το όνομα ενός από τους ήρωες της ιστορίας, ο οποίος ήταν σκαντζόχοιρος.
...η ώρα που το κάθε πλάσμα χανόταν...: η στιγμή που το κάθε πλάσμα πέθαινε.

Όταν ακούμε τη λέξη δάσος στο μυαλό μας έρχεται η εικόνα πολλών δέντρων μαζί. Το δάσος δεν είναι μόνο δέντρα.
Είναι ένα σύνολο διαφόρων φυτών - όπου βέβαια κυριαρχούν τα δένδρα - μαζί με τα διάφορα ζώα που συνυπάρχουν και με το έδαφος και το κλίμα που επικρατεί στην περιοχή. Όλες οι εκτάσεις που καλύπτονται από φυσική βλάστηση λέγονται δασικές, ανεξάρτητα από το αν κυριαρχούν δένδρα, θάμνοι ή φρύγανα και αποτελούν ένα πολυσύνθετο σύνολο με δική του ζωή και λειτουργίες. Αποτελούν το Δασικό Oικοσύστημα, που παίζει σημαντικό ρόλο στη βιολογική ισορροπία της φύσης.

Πως δηλώνουμε τον χρόνο (χρονικοί προσδιορισμοί)

Για να εκφράσουμε το χρόνο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε xρονικούς προσδιορισμούς. Χρονικοί προσδιορισμοί λέγονται οι λέξεις ή οι φράσεις που δείχνουν τον χρόνο, το πότε γίνεται κάτι.
Απαντούν στην ερώτηση: πότε;
Οι χρονικοί προσδιορισμοί εμφανίζονται με τις ακόλουθες μορφές:
1. Τους χρόνους του ρήματος.
2. Τις χρονικές προτάσεις.
3. Τα χρονικά επιρρήματα.
4. Ονοματικές φράσεις - ουσιαστικά σε πτώση γενική και αιτιατική
5. Εμπρόθετοι προσδιορισμοί - Φράσεις με προθέσεις.
6. Χρονικές μετοχές
7. Επιρρηματικές φράσεις

Χρόνοι των ρημάτων

Χρονικές προτάσεις

Χρονικά επιρρήματα

Ονοματικές φράσεις

Εμπρόθετοι προσδιορισμοί

Επιρρηματικές φράσεις

Χρονικές μετοχές

Ρήματα είναι οι λέξεις που φανερώνουν ότι κάτι κάνω ή κάτι παθαίνω ή βρίσκομαι σε μια κατάσταση.
Χρόνοι του ρήματος είναι οι μορφές που παίρνει το ρήμα για να δηλώσει πότε και πώς γίνεται κάτι. Χωρίζονται σε παροντικούς, παρελθοντικούς και μελλοντικούς και εκφράζουν διάφορες χρονικές βαθμίδες.
π.χ. παίζω, λερώνομαι, κοιμάμαι

Παρελθόν	Παρόν	Μέλλον
Αόριστος	Ενεστώτας	Μέλλοντας Συνοπτικός
Παρατατικός	Παρακείμενος	Μέλλοντας Εξακολουθητικός
Υπερσυντέλικος		Μέλλοντας Συντελεσμένος

Είναι δευτερεύουσες - εξαρτημένες προτάσεις που δηλώνουν το χρόνο που γίνεται αυτό που δηλώνει η κύρια πρόταση από την οποία εξαρτώνται.
Οι χρονικές προτάσεις εισάγονται (αρχίζουν) με χρονικούς συνδέσμους (όταν, σαν, ενώ, αφού, προτού, πριν, πριν να, μόλις, όποτε, αφότου, ώσπου, όσο που, καθώς, άμα) ή φράσεις που δηλώνουν χρόνο (τη στιγμή που, εκεί που, την ώρα που, κάθε που κλπ.).
Οι χρονικές προτάσεις χωρίζονται με κόμμα από την κύρια πρόταση.
π.χ. Όταν γυρίσω στο σπίτι, θα σε πάρω τηλέφωνο.
Τη στιγμή που ετοιμαζόμουν να φύγω, χτύπησε το κουδούνι.

Είναι άκλιτες λέξεις που απαντούν στην ερώτηση πότε έγινε αυτό που δηλώνει το ρήμα.
Συνηθισμένα χρονικά επιρρήματα είναι τα εξής:
χθες, σήμερα, αύριο, μεθαύριο, φέτος, τότε, νωρίς, αργά, αργότερα, συχνά, απόψε, πέρυσι, πρόσφατα, εγκαίρως, αμέσως, κάποτε, ποτέ, έπειτα, ύστερα, τώρα, μετά, συνήθως, πάντα, τελικά, πριν κ.ά.
π.χ. Θα συναντηθούμε αργότερα.
Επέστρεψα στο σπίτι νωρίς.

Πρόκειται για κάποια ουσιαστικά συνήθως σε πτώση αιτιατική, σπανιότερα σε γενική, που φανερώνουν χρόνο.
π.χ. Τα σχολεία αρχίζουν τον Σεπτέμβριο.
Θα έρθουμε ξανά στο νησί του χρόνου.
Πάμε στο θέατρο το βράδυ;
Τον χειμώνα χιόνισε πολύ.

Οι φράσεις αυτές αποτελούνται από πρόθεση + ουσιαστικό ή επίρρημα (για, από, με, σε, κατά, προς, ως, ίσαμε, μέχρι, μετά κ.ά.).
π.χ. Θα μείνω στο σχολείο ως το μεσημέρι.
Γυρίσαμε κατά το βραδάκι.
Ας συναντηθούμε μετά το μάθημα.
Κουβεντιάζαμε για ώρα.

οικολογική καταστροφή: η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος
η διαρροή (ουσ.): η διαφυγή, η απώλεια υγρού ή αερίου από ένα κλειστό κύκλωμα εξαιτίας κάποιας τεχνικής βλάβης
το δεξαμενόπλοιο (ουσ. σύνθ.: δεξαμενή + πλοίο): πλοίο με ειδικές δεξαμενές (χώρους) για τη συγκέντρωση και αποθήκευση σε μεγάλες ποσότητες πετρελαίου, νερού ή άλλων υγρών.
εναέριες περιπολίες: ο έλεγχος και η φρούρηση ή η έρευνα μιας περιοχής από τον αέρα.
η κηλίδα (ουσ.): το μικρό σημάδι, ο λεκές, που σχηματίζει ένα υγρό όταν πέσει σε μία επιφάνεια
η πετρελαιοκηλίδα (ουσ. σύνθ.: πετρέλαιο + κηλίδα): μεγάλη ποσότητα πετρελαίου που επιπλέει στη θάλασσα και προκαλείται κυρίως από τη διαρροή πετρελαίου από πλοία.
διάσπαρτος, -η, -ο (επίθ.): σκορπισμένος εδώ κι εκεί,
ο αξιωματούχος (ουσ.): αυτός που κατέχει κάποιο αξίωμα (ανώτερη θέση) στη διοίκηση της πολιτείας, του στρατού κτλ.
αργό πετρέλαιο: το πετρέλαιο όπως βγαίνει από τη γη, προτού ο άνθρωπος το επεξεργαστεί.
ο αλιέας (ουσ. που προέρχεται από την αρχαία ελληνική, ο αλιεύς): ο ψαράς. η ένωση (ουσ.): το σωματείο, ο συνεταιρισμός. ενώσεις αλιέων: συνεταιρισμοί ψαράδων.
πλοία με μονό τοίχωμα: παλιότερα δεξαμενόπλοια, που είχαν δεξαμενές με ένα μόνο τοίχωμα, δηλαδή μια μόνο εξωτερική λαμαρίνα που τις κάλυπτε.
πυρετώδεις προσπάθειες: γρήγορες και έντονες ενέργειες και άμεσα μέτρα.
η κινητοποίηση (ουσ.): οργανωμένες ενέργειες για να πετύχουμε κάποιο στόχο.

Το ναυάγιο του δεξαμενόπλοιου Prestige και η επακόλουθη πετρελαιοκηλίδα υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα ατυχήματα και φυσικές καταστροφές στην ιστορία της παγκόσμιας ναυσιπλοΐας. Έλαβε χώρα στις 13 Νοεμβρίου του 2002, 250 χιλιόμετρα ανοικτά της Ακτής του Θανάτου στη Γαλικία της Ισπανίας, όταν, μετά από ισχυρή καταιγίδα, το δεξαμενόπλοιο βυθίστηκε απελευθερώνοντας στον Ατλαντικό ωκεανό 77.000 τόνους αργού πετρελαίου. Η πετρελαιοκηλίδα του Prestige, που επεκτάθηκε στις ακτές της Πορτογαλίας, της βόρειας Ισπανίας και της Γαλλίας, θεωρείται το τρίτο πιο δαπανηρό ατύχημα στην ιστορία δεδομένου ότι ο καθαρισμός της και η σφράγιση του πλοίου κόστισαν 12 δισεκατομμύρια δολάρια.

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Σύνθετες λέξεις με α΄ συνθετικό το "οίκος"

Η ορθογραφία των καταλήξεων των ρημάτων σε -τε και -ται

η φτερωτή (ουσ.): στο κείμενο η λέξη σημαίνει τον τροχό του ανεμόμυλου, που διαθέτει πτερύγια. Γενικότερα, όμως, η λέξη σημαίνει κάθε τροχό με πτερύγια.
η ευλάβεια (ουσ.): α) σεβασμός προς κάτι που θεωρείται θεϊκό, ιερό, β) μεγάλη προσήλωση σε κάτι.
κοινωνικό κέντρο: ο χώρος όπου συγκεντρώνονται οι κάτοικοι ενός τόπου για τις διάφορες εκδηλώσεις της ζωής τους (επικοινωνία, διασκέδαση, εμπόριο).
το προξενιό (ουσ.): η μεσολάβηση κάποιου για να γνωριστούν ένας άντρας και μια γυναίκα με σκοπό να παντρευτούν καθώς και οι οικονομικές συμφωνίες που γίνονται ανάμεσα στις οικογένειές τους για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός. Στα παλαιότερα χρόνια τα περισσότερα ζευγάρια παντρεύονταν με προξενιό, ενώ στις μέρες μας είναι πολύ σπάνιο.
το εργόχειρο (ουσ.): έργο των χεριών. Με τη λέξη εργόχειρο συνήθως εννοούμε το χειροτέχνημα, κυρίως το κέντημα, με τη δημιουργία του οποίου ασχολούνταν κατά βάση οι γυναίκες της επαρχίας.
ανεμόδαρτος, -η, -ο (επίθ. σύνθ. άνεμος + δέρνω): μέρος, κτίριο, περιοχή κτλ. όπου φυσούν δυνατοί άνεμοι (το δέρνουν οι άνεμοι).
Ο ανεμόμυλος προσαρμόστηκε στις πατροπαράδοτες κατασκευαστικές συνήθειες του κάθε νησιού: η φράση σημαίνει πως σε κάθε νησί έχτιζαν τους ανεμόμυλους σύμφωνα με την αρχιτεκτονική που είχαν και τα υπόλοιπα κτίσματα του νησιού και χρησιμοποιώντας τον τρόπο κατασκευής που είχαν μάθει από τους προγόνους τους.
πολυδάπανος, -η, -ο (επίθ.): πολύ ακριβός, πολυέξοδος.
ιστιοφόρο (ουσ. σύνθ. ιστίο + φέρω): το θαλάσσιο σκάφος που έχει πανιά και κινείται με τη δύναμη του ανέμου.

Άνεμος ονομάζεται η όποια αισθητή «οριζόντια κίνηση» του αέρα. Αιτία του ανέμου είναι ότι ο αέρας (οι αέριες μάζες της ατμόσφαιρας), που περιβάλλει την Γη βρίσκεται σε συνεχή «οριζόντια» και «κατακόρυφη» κίνηση.

Oι ανεμόμυλοι ήταν πολύ σημαντικοί για τη ζωή των κατοίκων των νησιών. Μάλιστα τους αγαπούσαν περισσότερο κι από τις εκκλησίες τους, ενώ η καθημερινή τους λειτουργία ήταν σημάδι πως όλα πήγαιναν καλά στον τόπο αυτό. Επίσης, οι ανεμόμυλοι ήταν το κέντρο της κοινωνικής ζωής του νησιού, γιατί ήταν μέρος συνάντησης αλλά και γλεντιού. Οι κυκλαδίτικοι ανεμόμυλοι, με την ιδιαίτερη κατασκευή τους, αποτέλεσαν και, σε ορισμένες περιπτώσεις, συνεχίζουν να αποτελούν ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στoιχεία του τοπίου των Κυκλάδων.

Γλώσσα Ε΄

1η Ενότητα - Ο φίλος μας το περιβάλλον

Τι θα μάθουμε σε αυτή την ενότητα:

Λεξιλόγιο σε αυτή την ενότητα:

Ο φίλος μας το δάσος

Γιώργος Μπόντης (1944 - 2020)

Καταλαβαίνω τις δύσκολες λέξεις του κειμένου

Το δάσος

Η φίλη μας η θάλασσα

Καταλαβαίνω τις δύσκολες λέξεις του κειμένου

Το ναυάγιο του Prestige

Ο φίλος μας ο άνεμος

Καταλαβαίνω τις δύσκολες λέξεις του κειμένου

Ο άνεμος και οι ανεμόμυλοι

Κλίση ρημάτων Α΄ συζυγίας