Τι θα μάθουμε σε αυτή την ενότητα:
- Πώς δίνουμε οδηγίες
- Πότε χρησιμοποιούμε στις οδηγίες μας προστακτική και πότε υποτακτική
- Ορθογραφία της προστακτικής
- Πώς δίνουμε πληροφορίες και οδηγίες για να χρησιμοποιήσουμε το διαδίκτυο
- Τις βουλητικές και τελικές προτάσεις
- Πώς φτιάχνουμε μια αφήγηση
- Ποια πρόσωπα και ποιους χρόνους χρησιμοποιούμε στην αφήγηση
Λεξιλόγιο σε αυτή την ενότητα:
- Θεματικό λεξιλόγιο: συσκευή, οδηγίες χρήσης, περιγραφή, υποδείξεις ασφαλείας, λειτουργία, προετοιμασία, καθάρισμα, συντήρηση, υπάλληλος, ανταλλακτικά, επισκευή, βλάβη, εγγύηση, εκπαιδευμένο προσωπικό, αντικατάσταση, φθορά, πληροφορίες, διαδίκτυο, ηλεκτρονική διεύθυνση, ιστοσελίδα, πλοήγηση, υπολογιστής, σκληρός δίσκος, οθόνη, ηχείο, ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια, πληκτρολογώ, μήνυμα, σύστημα, ταχυδρομείο, πρόγραμμα, εξερχόμενα, μηχάνημα, δουλειά, εξυπηρέτηση, αδέξιος, εφευρετικός, αντιπροσωπεία, κατάστημα, μπαταρία, φιλμ, φυλλάδιο, κάρτα αλλαγής, ακρίβεια.
Ακούστε το απόσπασμα του βιβλίου |
Καταλαβαίνω τις δύσκολες λέξεις του κειμένου
- Λιλιπούπολη: η παραμυθένια πόλη των ηρώων που πρωταγωνιστούσαν σε ένα παλιότερο παιδικό ραδιοφωνικό πρόγραμμα.
- Πόρτο Λίλι: το λιμάνι της Λιλιπούπολης (Συνώνυμο: πόρτο: λιμάνι.)
- το κοκ (άκλ. ουσ.): το στερεό υλικό που μένει μετά την επεξεργασία άνθρακα τον οποίο έχουμε εξορύξει από τη γη (π.χ. του λιγνίτη). Το χρησιμοποιούμε ως καύσιμη ύλη.
- ο καταναλωτής (ουσ.): αυτός που αγοράζει και χρησιμοποιεί ένα προϊόν.
- είσαι της τεχνικής ο Παρθενών. η έκφραση εννοεί ότι ο «Σιδερομάσας» είναι το τελειότερο μηχάνημα. Παρομοιάζεται με τον Παρθενώνα, ο οποίος είναι κορυφαίο ανθρώπινο δημιούργημα, τόσο από τεχνική άποψη όσο και από αισθητική άποψη.
- ο τεχνοκράτης (ουσ.): ο επιστήμονας ή ο τεχνικός που προσπαθεί να μας υποδεικνύει λύσεις για οικονομικά ή τεχνικά θέματα, με βάση τις ειδικές γνώσεις που έχει.
- η φορμάικα (ουσ.): λεπτό και ανθεκτικό συνθετικό υλικό που χρησιμοποιείται για επένδυση στα έπιπλα.
Το «Εδώ Λιλιπούπολη» ήταν μια παιδική ραδιοφωνική σειρά που ξεκίνησε την μετάδοσή της στις 19 Δεκεμβρίου 1977 και διήρκεσε μέχρι την 2η Μαΐου 1980. Η σειρά ακουγόταν στο Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, το οποίο ήταν την περίοδο εκείνη υπό τη διεύθυνση του Μάνου Χατζιδάκη. Η εκπομπή θεωρείται στις μέρες μας «θρυλική», τόσο για την πρωτοτυπία και την ποιότητά της, όσο και για την επίδραση της στη γενικότερη περίοδο.
Ο τίτλος αντλεί το όνομα από το κλασικό βιβλίο Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ, όπου οι Λιλιπούτιοι αναφέρονται ως μικρόσωμοι άνθρωποι.
Η εκπομπή, η οποία ήταν καθημερινή, ήταν μουσικά επενδυμένη με τραγούδια ευρηματικότατων στίχων. Στιχουργός των τραγουδιών ήταν ή Μαριανίνα Κριεζή και όπως αναφέρει η ίδια: «Η Λιλιπούπολη ξεκίνησε σαν μια εκπομπή για να μαθαίνουν τα πολύ μικρά παιδιά τι είναι το κόκκινο χρώμα, τι το πράσινο, τι είναι το κοντά, τι το μακριά, το μικρό, το μεγάλο...».
Εδώ Λιλιπούπολη - Το σήμα της εκπομπής |
Καταλαβαίνω τις δύσκολες λέξεις του κειμένου
- η υπόδειξη (ουσ.): συμβουλή, οδηγία, εξήγηση σε κάποιον πώς να κάνει κάτι.
- η συντήρηση (ουσ.): η διατήρηση ενός πράγματος σε καλή κατάσταση.
Χρησιμοποιούμε το ρήμα σε διάφορες μορφές. Οι μορφές αυτές που παίρνει το ρήμα για να δείξουμε πώς παρουσιάζεται η ενέργεια του ονομάζονται εγκλίσεις.
Οι εγκλίσεις χωρίζονται σε:
Προσωπικές: οριστική, υποτακτική, προστακτική (έχουν ξεχωριστούς τύπους για τα διάφορα πρόσωπα κάθε αριθμού, π.χ. λύνω, λύνεις, λύνει…)
Απρόσωπες: απαρέμφατο, μετοχή (δεν έχουν ξεχωριστούς τύπους για τα διάφορα πρόσωπα κάθε αριθμού, π.χ. δεθεί, δένοντας, δεμένος)
ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Στο νέο βιβλίο Γραμματικής της Ε΄ και ΣΤ΄ Δημοτικού η υποτακτική (και η Προστακτική) θεωρούνται άχρονες εγκλίσεις, σε αντίθεση με τις παλιότερες γραμματικές. Έτσι η Υποτακτική Ενεστώτα αναφέρεται ως εξακολουθητική, του Αορίστου ως Συνοπτική και του Παρακειμένου ως Συντελεσμένη.
Η υποτακτική φανερώνει πως αυτό που σημαίνει το ρήμα είναι κάτι που θέλουμε να γίνει ή περιµένουµε να γίνει.
Παραδείγματα:
Θέλω να αγοράσω ψωμί.
Ας διαβάσουμε λίγο.
Όταν ένα ρήμα βρίσκεται στην υποτακτική, συνοδεύεται ή από έναν από τους συνδέσμους για να, όταν, πριν, αν, άμα, ή από τα µόρια να, ας.
Υποτακτική έγκλιση έχουν τρεις χρόνοι: ο ενεστώτας, ο αόριστος και ο παρακείμενος της ενεργητικής και της παθητικής φωνής.
Ενεργητική φωνή Ενεστώτας: να γνωρίζω Αόριστος: να γνωρίσω Παρακείμενος: να έχω γνωρίσει |
Παθητική φωνή Ενεστώτας: να γνωρίζομαι Αόριστος: να γνωριστώ Παρακείμενος: να έχω γνωριστεί |
ΣΗΜΕIΩΣΗ: Αν η πρόταση είναι αρνητική, στην υποτακτική χρησιμοποιούμε μπροστά από το ρήμα τα μόρια μη(ν) και δε(ν):
Παράδειγμα: Αν δεν έχει συγκοινωνία, να μην ξεκινήσει να έρθει.
Η προστακτική φανερώνει πως αυτό που σημαίνει το ρήμα είναι προσταγή, επιθυµία, ευχή.
Παραδείγματα:
Τρέξε γρήγορα. (προσταγή)
Άνοιξε το παράθυρο, σε παρακαλώ. (επιθυµία)
Πήγαινε, στο καλό! (ευχή)
Προστακτική έγκλιση έχουν δύο χρόνοι: ο ενεστώτας και ο αόριστος της ενεργητικής και της παθητικής φωνής.
Επίσης η προστακτική έχει µόνο δύο πρόσωπα: το β΄ ενικό και το β΄ πληθυντικό.
Ενεργητική φωνή | Παθητική φωνή |
Ενεστώτας: γνώριζε - γνωρίζετε Αόριστος: γνώρισε - γνωρίστε |
Ενεστώτας: _____ - γνωρίζεστε Αόριστος: γνωρίσου - γνωριστείτε |
Οδηγίες δίνονται σε πολλές περιπτώσεις στην καθημερινή ζωή. Στόχος τους είναι η εξυπηρέτηση συγκεκριμένων αναγκών των ανθρώπων.
Δίνουμε οδηγίες σε κάποιους όταν θέλουμε:
- να εφαρμόσουν νόμους και κανόνες (οδηγίες συμπεριφοράς)
- να χρησιμοποιήσουν σωστά µία συσκευή (οδηγίες χρήσης και εφαρμογής)
- να κατασκευάσουν κάτι (οδηγίες κατασκευής)
- να προσανατολιστούν (οδηγίες προσανατολισμού)
- να παίξουν σωστά ένα παιχνίδι (οδηγίες παιχνιδιού)
Παρουσίαση από την ιστοσελίδα atheo.gr
Καταλαβαίνω τις δύσκολες λέξεις του κειμένου
- το διαδίκτυο (ουσ.): η ελληνική ονομασία του ίντερνετ, δηλαδή του παγκόσμιου δικτύου μέσω του οποίου μπορούν όλοι οι υπολογιστές να συνδεθούν και να ανταλλάξουν μηνύματα, πληροφορίες, ήχους, εικόνες κτλ. Το διαδίκτυο (ή αλλιώς «παγκόσμιος ιστός») στην ουσία είναι ένα σύνολο από αναρίθμητους «δικτυακούς τόπους».
- ο άβακας (ουσ.): αριθμητήριο με μικρές σφαίρες που μπορούν να μετακινούνται. Με τους άβακες εξασκούμαστε στον υπολογισμό μονάδων, δεκάδων κτλ., καθώς και στις αριθμητικές πράξεις.
Ασφάλεια στο Διαδίκτυο
Το διαδίκτυο είναι μια τεράστια πηγή πληροφοριών. Προσφέρει γρήγορα και εύκολα πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό. Με ένα κλικ μπορείς να έχεις μπροστά στην οθόνη σου σχεδόν όποια πληροφορία θέλεις. Κρύβει όμως και πολλούς κινδύνους, γι' αυτό πρέπει να είσαι πολύ προσεκτικός/ή κατά την πλοήγησή σου σ' αυτό. Διάβασε παρακάτω κάποιες οδηγίες, για να μπορείς να "σερφάρεις" με ασφάλεια στο Διαδίκτυο.
"Κριτική σκέψη" / © 2013 Saferinternet.gr
ΙΝΤΕΡΛΑΝΤ - Γίνε Ήρωας του Διαδικτύου παίζοντας
Το Ίντερλαντ είναι ένα συναρπαστικό διαδικτυακό παιχνίδι που δημιουργήθηκε από τη Google και κάνει την εκμάθηση της ψηφιακής ασφάλειας και της ψηφιακής ιθαγένειας διαδραστική και διασκεδαστική – όπως ακριβώς είναι και το ίδιο το διαδίκτυο. Το παιχνίδι είναι μεταφρασμένο στα Ελληνικά ενώ ακόμα και οι ήχοι που ακούγονται και τα πιστοποιητικά, που δημιουργούνται σε κάθε τοποθεσία, είναι στα Ελληνικά. Παίζοντας, τα παιδιά βοηθούν άλλους Ιντερναύτες να καταπολεμούν κακότροπους χάκερ, ηλεκτρονικούς ψαράδες, υπερκοινοποιητές και εκφοβιστές, εξασκώντας τις δεξιότητες που χρειάζονται για να είναι σωστοί πολίτες του ψηφιακού κόσμου.
Το Ίντερλαντ αναπτύχθηκε σε συνεργασία με ειδικούς της ψηφιακής ασφάλειας, λαμβάνοντας τη σφραγίδα Seal of Alignment του International Society for Technology in Education. Οι τέσσερις περιοχές είναι οι εξής: Ποτάμι της Αλήθειας - Μην την πατάς με την απάτη, Βουνό της Επίγνωσης - Μοιράσου αλλά φυλάξου, Βασίλειο της Ευγένειας - Η κουλ συμπεριφορά είναι η καλή συμπεριφορά, Πύργος του Θησαυρού - Κράτα καλά τα μυστικά σου.
Τελικές προτάσεις είναι οι εξαρτημένες προτάσεις που χρησιμοποιούμε, για να εκφράσουμε τον σκοπό για τον οποίο γίνεται κάτι.
- Οι προτάσεις αυτές ονομάστηκαν έτσι από την αρχαία ελληνική λέξη τέλος, που σήμαινε σκοπός
- Απαντούν στην ερώτηση «για ποιο σκοπό;».
- Οι τελικές προτάσεις αρχίζουν (εισάγονται) με τους τελικούς συνδέσμους για να, να.
- Το ρήμα των τελικών προτάσεων είναι πάντα σε υποτακτική έγκλιση.
- Τελικές προτάσεις που εισάγονται με το να έχουμε συνήθως μετά από τα ρήματα που δηλώνουν κίνηση, όπως έρχομαι, πηγαίνω κ.ά.
- Οι τελικές προτάσεις, όταν είναι αρνητικές, έχουν άρνηση μη(ν): π.χ. Κάθισαν ήσυχα, για να μη φύγει.
Παραδείγματα:
Ο πατέρας δούλεψε πολύ, για να σπουδάσει τα παιδιά του.
(Η πρόταση για να σπουδάσει τα παιδιά του είναι τελική, γιατί φανερώνει τον σκοπό για τον οποίο ο πατέρας δούλεψε πολύ.)
Ήρθαμε να φάμε.
(Η πρόταση να φάμε είναι τελική, γιατί φανερώνει τον σκοπό, για τον οποίο ήρθαμε.)
Δεν είναι τελικές όλες οι προτάσεις που εισάγονται με το να.
Με το να εισάγονται και οι βουλητικές προτάσεις, οι οποίες είναι:
- αντικείμενα ρημάτων, όπως: θέλω, μπορώ, εύχομαι, αναγκάζομαι, σκοπεύω κ.ά.
- υποκείμενα απρόσωπων ρημάτων και απρόσωπων εκφράσεων, όπως: πρέπει, χρειάζεται, απαγορεύεται, είναι ανάγκη, είναι αδύνατον κ.ά
Για να καταλαβαίνουμε πότε μια πρόταση που αρχίζει με το να είναι τελική, υπάρχει ένας πρακτικός κανόνας: ελέγχουμε αν στη θέση του να μπορούμε να βάλουμε το για να.
Ευγένιος Τριβιζάς
Ο Ευγένιος Τριβιζάς Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1946. Είναι δικηγόρος, πτυχιούχος της Νομικής και των Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών, κάτοχος Master of Laws (University College), διδάκτωρ Νομικής του Πανεπιστημίου του Λονδίνου (London School of Economics and Political Science) και Senior Research Fellow του Πανεπιστημίου Λονδίνου.
Διδάσκει Εγκληματολογία και Συγκριτικό Ποινικό Δίκαιο στο Πανεπιστήμιο του Reading και διευθύνει το Τμήμα Εγκληματολογικών Μελετών του ίδιου Πανεπιστημίου (Director fo Cominal Justice Studies). Έχει διδάξει επίσης στο Bramshill Police College, τo Central London Polytechnic και το London School of Economics, ενώ το διάστημα 1993-1998 ήταν επισκέπτης καθηγητής Εγκληματολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Με τη λογοτεχνία ο Ευγένιος Τριβιζάς έχει ασχοληθεί από τα παιδικά του χρόνια. Έχει γράψει περίπου 150 βιβλία μεταξύ των οποίων μυθιστορήματα, παραμύθια, θεατρικά έργα, αλφαβητάρια, διηγήματα, κόμικς, εκπαιδευτικά βιβλία, ενώ έχει συνεργαστεί και με παιδικά περιοδικά. Από τα πιο γνωστά του έργα είναι η Φρουτοπία και το "Νησί των πυροτεχνημάτων".
Βιβλία του Ευγένιου Τριβιζά έχουν μεταδοθεί από το BBC, έχουν περιληφθεί στα αναγνωστικά ελληνικών και αμερικανικών σχολείων και έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά γερμανικά, ισπανικά, ολλανδικά, σουηδικά, ιαπωνικά και άλλες γλώσσες.
Καταλαβαίνω τις δύσκολες λέξεις του κειμένου
- μετέωρος, -η, -ο (επίθ.): αυτός που αιωρείται, που είναι στον αέρα.
- κοιτά φιλύποπτα: κοιτά με τρόπο που δείχνει ότι υποπτεύεται πως κάτι άσχημο ετοιμάζεται σε βάρος του.
- το δίφραγκο (ουσ.): κέρμα που έχει αξία δύο δραχμών. Η δραχμή ήταν το νόμισμα της χώρας μας πριν από την καθιέρωση του ευρώ.
- ο προσωπάρχης (ουσ.): ο διευθυντής προσωπικού (των υπαλλήλων) σε δημόσια υπηρεσία ή ιδιωτική εταιρεία.
- σβέλτος, -η, -ο (επίθ.): αυτός που κάνει τις δουλειές του γρήγορα και με επιδεξιότητα.
- το μασίνι (ουσ.): προέρχεται από την αγγλική λέξη machine (μασίν), που σημαίνει «η μηχανή» ή «το μηχάνημα».
- η δυσφήμιση (ουσ.): η διάδοση κάποιας αρνητικής πληροφορίας που έχει ως αποτέλεσμα να σχηματίσουμε άσχημη γνώμη για κάποιον.
- αναχαίτισε· αόρ. του αναχαιτίζω (ρημ. α' συζ.): σταματώ κάτι που κινείται με ορμή.
- τον έπνιγε το δίκιο: μεταφορική φράση που σημαίνει ότι ένιωθε πάρα πολύ αδικημένος και δεν μπορούσε να αντιδράσει.
- χοντρές μαύρες αρτηρίες, εννοούνται τα καλώδια του μηχανήματος.
- ανάδευε· παρατατ. του αναδεύω (ρημ. α' συζ.): ανακατεύω.
- αναμετρήθηκαν· αόρ. παθητ. φωνής του αναμετριέμαι (ρημ. β' συζ.): ανταγωνίζομαι κάποιον, παραβγαίνω μαζί του σ’ έναν αγώνα από τον οποίο θα ξεχωρίσει ο καλύτερος,
- δαιδαλώδης, -ης, -ες (επίθ.): που είναι σαν το Λαβύρινθο, το κατασκεύασμα του Δαίδαλου, που είναι πολύ πολύπλοκος, μπερδεμένος
- ο βόμβος (ουσ.): ο συνεχής ήχος που είναι σαν βούισμα.
Αφήγηση είναι η παρουσίαση (προφορικά ή γραπτά) ενός γεγονότος ή μιας σειράς γεγονότων (μιας ιστορίας) που μπορεί να είναι είτε πραγματικά είτε φανταστικά.
Υπάρχουν διάφορα είδη αφηγηματικών κειμένων π.χ. διήγημα, μυθιστόρημα, απομνημονεύματα, παραμύθια κ.λπ
Παρουσίαση από την ιστοσελίδα atheo.gr