Τι θα μάθουμε σε αυτή την ενότητα:

  • Τις αιτιολογικές προτάσεις
  • Τους τοπικούς προσδιορισμούς
  • Χρόνοι του ρήματος
  • Πώς δίνουμε πληροφορίες για μια χώρα
  • Ποιος είναι ο ρόλος του ενεστώτα σε ένα κείμενο που πληροφορεί / περιγράφει
  • Με ποιον τρόπο προσπαθούμε να πείσουμε κάποιον ότι η άποψη μας είναι σωστή

Λεξιλόγιο σε αυτή την ενότητα:

  • Θεματικό λεξιλόγιο: αυτόχθονες λαοί, εξερευνητές, ιθαγενής, ντόπιος, καταπατώ, εξοντώνω, πολιτισμός, πολιτισμένοι, πρωτόγονοι, πολιτισμική ταυτότητα, εγκαταλείπω, πληθυσμοί, κατοικίες, συνήθειες, έποικοι, άποικοι, ειρηνικά, οικογένεια, ήθη, λεηλατώ, απληστία, ανακαλύπτω, ερυθρόδερμος, πολύτιμη γη, συγκινώ, συναισθήματα, διαύγεια, αιτιολογική πρόταση, επιχειρηματολογία, αρχαιολογικό εύρημα, πρόσφυγες, διωγμένοι, δήμαρχος, καταυλισμός, ξεριζωμός, Μικρασιατικός Πόλεμος, καταστροφή, ουρανοξύστες, ιγκλού, σομπρέρο, σάμπα, κελεμπία.

Γιώργος Σεφέρης (1900 - 1971)

Παρουσίαση από την ιστοσελίδα Ψηφιακή Τάξη

Καταλαβαίνω τις δύσκολες λέξεις του κειμένου

  • Πεκίνο: η πρωτεύουσα της Κίνας.
  • η πασαβιόλα (ουσ.): μουσικό όργανο σε σχήμα μεγάλου βιολιού αλλά σε μεγαλύτερο μέγεθος παράγει βαθύ (μπάσο) ήχο.
  • Λιβύη: κράτος της βόρειας Αφρικής.
  • τσοι: τους· ιδιωματισμός, που συνήθως χρησιμοποιείται στην Κρήτη.
  • σκολαστικός, -ιά, -ό (επίθ.): που ασχολείται πάρα πολύ με τις λεπτομέρειες και όχι με την ουσία. Εδώ ο ποιητής παίζει ανάμεσα στη σημερινή και στις αρχαίες σημασίες της λέξης («που είναι μορφωμένος» ή «που κομπάζει για τη μόρφωσή του», «ο εγγράμματος ανόητος»).
  • το σινάπι (ουσ.): είδος φυτού, του οποίου ο σπόρος έχει φαρμακευτικές ιδιότητες από το σπόρο του γίνεται και η μουστάρδα.
  • ο μαχαραγιάς (ουσ.): Ινδός ηγεμόνας.
  • Γάγγης: ποταμός της Ινδίας, που θεωρείται ιερός.
  • Προύσα: πόλη της βορειοδυτικής Μ. Ασίας, στην περιοχή της αρχαίας Βιθυνίας, σε απόσταση 26 χμ. από την Προποντίδα· το ελληνικό στοιχείο ήταν έντονο σε αυτήν μέχρι το 1922.
  • ρούσος, -α, -ο (επίθ.): αυτός που έχει κοκκινωπά μαλλιά.
  • η βδέλλα (ουσ.): υδρόβιο σκουλήκι.
  • Κόγκο (ή Κογκό): χώρα της κεντρικής Αφρικής.
  • ο λόγκος (ουσ.): πυκνό δάσος με θάμνους.

Αυτόχθονες πληθυσμοί

Αυτόχθονες ή ιθαγενείς ονομάζονται στις μέρες μας οι μειονοτικοί πληθυσμοί ενός κράτους, στην περίπτωση που κατοικούσαν στο έδαφός του πριν την έλευση του μετέπειτα κυρίαρχου πληθυσμού.
Το Γλωσσάρι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τούς ορίζει ως πληθυσμούς που:
• κατοικούσαν σε μία περιοχή όταν κάποιος άλλος πολιτισμός έφθασε εκεί και κυριάρχησε μέσω κατάκτησης, εποικισμού ή με άλλον τρόπο
• διατηρούν έναν τρόπο ζωής εγγύτερο στις κοινωνικές / οικονομικές / πολιτισμικές παραδόσεις τους, σε σύγκριση με τον τρόπο ζωής του κράτους όπου ανήκουν.
Όταν γίνεται λόγος για αυτόχθονες, πρέπει πάντα να γίνεται αναφορά στην ιστορική στιγμή κατά την οποία χαρακτηρίζονται ως τέτοιοι. Δεδομένου ότι η ιστορία της ανθρωπότητας χαρακτηρίζεται από την αδιάκοπη μετακίνηση ανθρωπίνων μαζών, είτε με ειρηνικό είτε με βίαιο τρόπο, δεν υπάρχει σχεδόν κανείς απόλυτα αυτόχθων πληθυσμός. Κάποιος που σήμερα θεωρείται αυτόχθων, πιθανότατα εγκαταστάθηκε στο σημερινό τόπο διαμονής τους εις βάρος ενός προηγούμενου.
Με βάση τη σημερινή εκπροσώπησή τους, οι αυτόχθονες πληθυσμοί μπορούν να χωρισθούν σε τρεις κατηγορίες:
• Ενεργοί
Όσοι συμπεριλαμβάνουν έναν αξιόλογο αριθμό μελών και διατηρούν κάποιες βασικές παραδόσεις τους όπως η γλώσσα, η θρησκεία, ιδιαίτερες μορφές κοινωνικής οργάνωσης ή έθιμα.
• Εξαφανισμένοι
Όσοι δεν υπάρχουν πια διότι εξαφανίσθηκαν με βίαια μέσα (γενοκτονίες, εκτοπίσεις) ή επειδή τα μέλη τους αφομοιώθηκαν από την κυρίαρχη κουλτούρα του κράτους στο οποίο ανήκαν.
• Υπό απειλή
Όσοι υπήρξαν ενεργοί στο πρόσφατο παρελθόν αλλά κινδυνεύουν με εξαφάνιση.

Αυτόχθονες λαοί και φυλές υπάρχουν σε διάφορα μέρη της Γης.
• Στην Αμερική οι Ινδιάνοι (Απάτσι, Σιού, Τσερόκι κ.α.)
• Στην Ασία οι Μογγόλοι και οι Βεδουίνοι.
• Στις βόρειες πολικές περιοχές οι Εσκιμώοι, οι Λάπωνες και οι Σαάμι.
• Στην Ωκεανία οι Αβοριγίνες στην Αυστραλία, οι Παπούα στη Νέα Γουινέα και οι Μαορί στη Νέα Ζηλανδία.
• Στην Αφρική οι Μασάι, οι Μπαντού, οι Πυγμαίοι, οι Βερβερίνοι, οι Τουαρέγκ, οι Βουσμάνοι

Παρουσίαση από την ιστοσελίδα daskalosa

Παρουσίαση από την ιστοσελίδα atheo.gr

Καταλαβαίνω τις δύσκολες λέξεις του κειμένου

  • οι μεγάλοι εξερευνητές: αυτοί που ταξιδεύουν σε άγνωστα μέρη του πλανήτη για να τα ανακαλύψουν και να τα ερευνήσουν. Γνωστοί μεγάλοι εξερευνητές ήταν ο Χριστόφορος Κολόμβος, ο Μαγγελάνος, ο Βάσκο ντε Γκάμα κ.ά.
  • πολιτισμένος, -η, -ο (επίθ.): που έχει αναπτύξει πολιτισμό, που έχει πνευματική και ψυχική καλλιέργεια.
  • πρωτόγονος, -η, -ο (επίθ.): που βρίσκεται σε ένα πολύ πρώιμο στάδιο ανάπτυξης, που παρουσιάζει καθυστέρηση σε σχέση με την εξέλιξη που ήδη έχει συντελεστεί στους υπόλοιπους ανθρώπους ή λαούς.
  • πολιτισμική ταυτότητα: το σύνολο των γνωρισμάτων που σχετίζονται με τον πολιτισμό ενός λαού και τον διαφοροποιούν από άλλους.

Καταλαβαίνω τις δύσκολες λέξεις του κειμένου

  • Ινδιάνοι: οι ερυθρόδερμοι ιθαγενείς της αμερικανικής ηπείρου. Ο Χριστόφορος Κολόμβος, όταν έφτασε στην Αμερική, νόμιζε ότι είχε φτάσει στις Ινδίες και γι’ αυτό ονόμασε την Κεντρική Αμερική «Δυτικές Ινδίες» και τους ιθαγενείς κατοίκους της «Ινδιάνους».
  • ο έποικος (ουσ.): αυτός που πηγαίνει για μόνιμη εγκατάσταση σε ξένη χώρα, σε μια περιοχή που είναι ήδη κατοικημένη. Οι λόγοι που τον οδηγούν είναι πολιτικοί, στρατιωτικοί, εργασιακοί, λόγοι επιβίωσης κ.ά.
  • η διαύγεια του νερού: η καθαρότητα, η διαφάνεια, η ιδιότητα του νερού να επιτρέπει στο φως να το διαπερνά, με αποτέλεσμα να μπορεί να δει κανείς μέσα από αυτό.
  • το πόνεϊ (ή πόνι) (ουσ.): ράτσα μικρόσωμων αλόγων.
  • ο Μεγάλος αρχηγός στην Ουάσιγκτον. έτσι αποκαλεί ο αρχηγός των Ινδιάνων τον πρόεδρο των ΗΠΑ.
  • η μειονότητα (ουσ.): μικρό τμήμα του πληθυσμού μιας χώρας που αποτελείται από άτομα που έχουν κάποιο ή περισσότερα κοινά στοιχεία, όπως καταγωγή, γλώσσα, θρησκεία κτλ. στα οποία διαφέρουν από τον υπόλοιπο πληθυσμό της χώρας αυτής, ο οποίος είναι και η πλειοψηφία. Έτσι, μιλάμε για εθνικές μειονότητες, γλωσσικές μειονότητες, θρησκευτικές μειονότητες κτλ.
  • ο καταυλισμός (ουσ.): πρόχειρη εγκατάσταση σε σκηνές ή άλλα προσωρινά καταλύματα στην ύπαιθρο.
  • βιομηχανικά μεγαθήρια-πόλεις: υπερβολικά μεγάλες πόλεις όπου συγκεντρώνονται όλες οι βιομηχανικές και οι οικονομικές δραστηριότητες.
  • λεηλατώ (ρήμ. β' συζ.): αρπάζω με τη βία πολύτιμα πράγματα.
  • η απληστία (ουσ.): η διαρκής επιθυμία να έχει κανείς παραπάνω από αυτά που έχει ή χρειάζεται.
  • αλληλένδετος, -η, -ο (επίθ.): όταν λέμε ότι κάποιος είναι αλληλένδετος με κάποιον άλλο ή ότι κάποια πράγματα είναι αλληλένδετα, εννοούμε ότι συνδέονται μεταξύ τους και εξαρτώνται το ένα από το άλλο.
  • το έλεος του: η ευσπλαχνία του, η προστασία του για τους ανθρώπους.
  • ερυθρόδερμος, -η, -ο (επίθ.): με αυτό το επίθετο χαρακτήρισαν οι Ευρωπαίοι άποικοι τους ιθαγενείς της Αμερικής (βλ. πιο πριν και τη λέξη «Ινδιάνοι»). Αποτελεί απόδοση του αγγλικού επιθέτου red-skin (ή red-man) και σημαίνει «που έχει κόκκινο δέρμα».
  • ο Δημιουργός, ο Θεός (ο δημιουργός του κόσμου).

Ένας Ινδιάνικος μύθος - Η τέχνη της συμβίωσης

Η γη των Ινδιάνων

Ξέρουμε ότι ο λευκός άνθρωπος δεν καταλαβαίνει τα ήθη μας. Ένα κομμάτι γης μοιάζει γι’ αυτόν μ’ ένα οποιοδήποτε άλλο κομμάτι, γιατί είναι ένας ξένος που έρχεται μες στη νύχτα και παίρνει από τη γη αυτό που έχει ανάγκη. Η γη δεν είναι ο αδερφός του, αλλά ο εχθρός του, και μόλις την κυριεύσει πηγαίνει μακρύτερα.

Παρουσίαση από την ιστοσελίδα Ψηφιακή Τάξη

Ηλίας Βενέζης (1904 - 1973)

Ο Ηλίας Βενέζης (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Ηλία Μέλλου) γεννήθηκε στις Κυδωνιές (Αϊβαλί) της Μικράς Ασίας, γιος του Μιχαήλ Δ. Μέλλου και της Βασιλικής Γιαννακού Μπιμπέλα. Είχε έξι αδέρφια. Με το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο πατέρας του και μια αδερφή του αποκλείστηκαν στη Μικρά Ασία και η υπόλοιπη οικογένεια κατέφυγε στη Μυτιλήνη, όπου ο συγγραφέας γράφτηκε στο Γυμνάσιο. Το 1919 επέστρεψαν όλοι στο Αϊβαλί (είχε προηγηθεί η αποβίβαση των ελληνικών στρατευμάτων στη Μικρά Ασία), εκτός από την Άρτεμη, κόρη της οικογένειας, που πέθανε από επιδημία ισπανικής γρίππης στη Μυτιλήνη. Το 1922 ο Βενέζης, που μόλις είχε τελειώσει το γυμνάσιο στη γενέτειρά του, αιχμαλωτίστηκε από τους τούρκους και υπηρέτησε στα τάγματα εργασίας στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας για δεκατέσσερις μήνες. Αφέθηκε ελεύθερος το 1923 και επέστρεψε στη Λέσβο για να βρει την οικογένειά του. Εκεί εργάστηκε αρχικά στο Πλωμάρι ως υπάλληλος της Διευθύνσεως Κτημάτων εξ Ανταλλαγής του Υπουργείου Γεωργίας και στη συνέχεια ως υπάλληλος στις τράπεζες Εθνική και Ελλάδος. Μετά από μετάθεσή του στο υποκατάστημα της Τράπεζας Ελλάδος στην Αθήνα, εγκαταστάθηκε στην πρωτεύουσα, όπου εργάστηκε ως το 1957. Το 1938 παντρεύτηκε την Σταυρίτσα Μολυβιάτη με καταγωγή από το Αϊβαλί, με την οποία απέκτησε μια κόρη, την Άννα. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής συνελήφθη από τα S.S. και κλείστηκε στις φυλακές Αβέρωφ. Απελευθερώθηκε εικοσιτρείς μέρες αργότερα μετά από εκκλήσεις του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού και άλλων προσωπικοτήτων της εποχής. Πέθανε στην Αθήνα μετά από πολύχρονη και επώδυνη ασθένεια. Γραμματέας και διευθύνων σύμβουλος του Δ.Σ. του Εθνικού Θεάτρου (1950-1952) και διοικητικός διευθυντής και πρόεδρος της καλλιτεχνικής επιτροπής του (1964-1967), ιδρυτικό μέλος της Ομάδας των Δώδεκα (1950), συνεργάτης του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας (1954-1966), πρόεδρος του κινηματογραφικού φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (1963-1966) και αντιπρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης (1966-1970), ο Ηλίας Βενέζης εκλέχτηκε επίσης μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (1957), θέση από την οποία ανέπτυξε έντονη πολιτιστική δραστηριότητα. Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 1921 με δημοσιεύσεις διηγημάτων στο περιοδικό της Κωνσταντινούπολης Ο Λόγος. Το 1927 βραβεύτηκε από το περιοδικό Νέα Εστία για το διήγημά του Ο θάνατος και αργότερα δημοσίευσε σε συνέχειες την πρώτη μορφή του εμπνευσμένου από την εμπειρία του στα τάγματα της Ανατολής έργου του Το νούμερο 31328, που εκδόθηκε το 1931. Ακολούθησαν τα μυθιστορήματα Γαλήνη, Αιολική γη, Έξοδος και Ωκεανός, που κινούνται όλα, όπως και το πρώτο του στα πλαίσια του ντοκουμέντου, με σαφείς επιδράσεις από την ανθρωπιστική ιδεολογία του συγγραφέα. Ολοκλήρωσε επίσης διηγήματα, ιστορικές μελέτες, οδοιπορικά και το θεατρικό έργο Μπλοκ C, που πρωτοπαραστάθηκε το 1945 από το θίασο του Πέλου Κατσέλη. Έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες. Το 1949 μετά από πρόσκληση του State Department περιόδευσε στις Η.Π.Α., όπου πραγματοποίησε διαλέξεις και συνεντεύξεις. Τιμήθηκε με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας και τον Έπαινο της Ακαδημίας Αθηνών (1940 για τη Γαλήνη).

(Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).

Αιολική γη, διαβάζουν οι ηθοποιοί: Λιάντος Γιώργος, Παπαδοπούλου Τζίνη και ο ποιητής Βαρβέρης Γιάννης.

Καταλαβαίνω τις δύσκολες λέξεις του κειμένου

  • ...να ζήσουν τον ξεριζωμό απ’ τον τόπο και τη γη τους: να εκδιωχθούν βίαια και να απομακρυνθούν οριστικά από τον τόπο καταγωγής και κατοικίας τους, από την πατρίδα τους. (Πρόκειται για τον ξεριζωμό των Ελλήνων από τη Μ. Ασία μετά την ήττα του ελληνικού στρατού από τα τουρκικά στρατεύματα το 1922.)
  • ο πρόσφυγας (ουσ.): ο άνθρωπος που, για πολιτικούς κυρίως λόγους, υποχρεώνεται να εγκαταλείψει τον τόπο μόνιμης διαμονής του και να πάει να ζήσει σε άλλο τόπο.
  • η νύχτα ρούφηξε μέσα της τα σχήματα και τους όγκους: όταν ήρθε η νύχτα, οι πρόσφυγες, επειδή ήταν απόλυτο σκοτάδι, δεν μπορούσαν να δουν τα βουνά και τη γη που εγκατέλειπαν.
  • Αιολική Γη: τίτλος μυθιστορήματος του Ηλία Βενέζη το οποίο αναφέρεται στον ξεριζωμό των Ελλήνων από την περιοχή της Αιολίας. Έτσι ονομαζόταν η περιοχή στη Μικρά Ασία όπου εγκαταστάθηκαν οι Αιολείς (μια από τις αρχαίες φυλές των Ελλήνων) όταν βρέθηκαν εκεί ως άποικοι.

Σμύρνη μια όμορφη πόλη

Φωτογραφίες από την Σμύρνη πριν την μεγάλη πυρκαγιά και μετά...

«Μνήμες της Ιωνίας γλυκόπικρες»

Μια ταινία από το Λύκειο Στυλίδας που βραβεύτηκε (1η θέση) στον 4ο Διεθνή Μαθητικό Διαγωνισμό Οπτικοακουστικής Δημιουργίας «Τα σχολεία εκπέμπουν στην ΕΡΤ». Η ταινία πραγματεύεται τη μικρασιατική καταστροφή και τον ξεριζωμό των Ελλήνων της Μ. Ασίας με ιδιαίτερη αναφορά στους Μικρασιάτες πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Στυλίδας, στη Φθιώτιδα. 

Καταλαβαίνω τις δύσκολες λέξεις του κειμένου

  • εκτεταμένος, -η, -ο (λόγια μχχ. παρακειμένου του ρημ. εκτείνομαι): καταλαμβάνω μεγάλη έκταση.
  • αναίμακτος, -η, -ο (επίθ.): που γίνεται χωρίς να χυθεί αίμα, χωρίς να χαθεί ανθρώπινη ζωή.
  • στρατιωτικό κίνημα: η μεθοδευμένη ενέργεια από ομάδα στρατιωτικών που έχει στόχο την ανατροπή μιας κυβέρνησης, που παραβιάζει τη νομιμότητα και συνήθως χρησιμοποιεί βία.
  • o εκσυγχρονισμός (ουσ.): η αλλαγή από το παλιό στο σύγχρονο. Ο όρος χρησιμοποιείται στις περιπτώσεις που, με αφετηρία νέες αντιλήψεις και χρησιμοποιώντας τα νεότερα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας, προχωρούμε σε μεταβολές στη ζωή, στην οργάνωση, στην οικονομία ή σε άλλους τομείς.
  • η ενδοχώρα (ουσ.): η περιοχή που βρίσκεται στο εσωτερικό ενός τόπου (χώρας ή νησιού) σε μεγάλη απόσταση από την παραλία.
  • ευμετάβλητος, -η, -ο (επίθ.): που μεταβάλλεται εύκολα (συνώνυμο: ασταθής).
  • κατά το πλείστον·. κατά το πιο μεγάλο μέρος, στο μεγαλύτερο μέρος, π.χ. Οι κάτοικοι του χωριού είναι κατά το πλείστον γεωργοί
  • εσωστρεφής, -ής, -ές (επίθ.): που στρέφεται προς τον εσωτερικό του κόσμο, που δεν εκδηλώνεται προς τα έξω.
  • εθνοτικές θρησκευτικές εντάσεις, οι εντάσεις, οι διαμάχες που προκαλούνται από θρησκευτικές ή άλλες διαφορές ανάμεσα σε διαφορετικές εθνότητες.
  • η αποικία (ουσ.): (στην αρχαιότητα) πόλη που έχουν ιδρύσει σε ξένο τόπο άνθρωποι που έχουν φύγει από τη δική τους πατρίδα, τη μητρόπολη· (στα νεότερα χρόνια) οι χώρες που είναι κτήσεις μιας άλλης, ισχυρότερης χώρας και εξαρτώνται από αυτήν στρατιωτικά, οικονομικά και πολιτικά.
  • υπερπλήρης, -ης, -ες (επίθ.): που είναι υπερβολικά γεμάτος.
  • ο διαλογισμός (ουσ.): (α) η αρχική και κύρια σημασία της λέξης αναφέρεται στην ενέργεια ή στο αποτέλεσμα του να διαλογίζεται κάποιος, δηλαδή στη διαδικασία κατά την οποία ο νους επεξεργάζεται κάτι· (β) σε πολλές ανατολικές θρησκείες -αυτή τη σημασία έχει και στο κείμενο- η λέξη δηλώνει την ιδιαίτερη μέθοδο αυτοσυγκέντρωσης, που βοηθά στην ανάπτυξη των ψυχοπνευματικών ικανοτήτων του πιστού.
  • Μέκκα: πόλη της Σαουδικής Αραβίας, ιερή πόλη για τους μουσουλμάνους και τόπος προσκυνήματος γι’ αυτούς, αφού είναι η γενέτειρα του Μωάμεθ.
  • το προπατορικό αμάρτημα: το αμάρτημα της παρακοής που διέπραξαν οι Πρωτόπλαστοι απέναντι στο Θεό, το οποίο στάθηκε η αιτία για την αποπομπή τους από τον Παράδεισο.
  • το τουρμπάνι (ουσ.): πλατύ και λεπτό ύφασμα, βαμβακερό, μάλλινο ή μεταξωτό, που χρησιμοποιούν οι μουσουλμανικοί λαοί ως κάλυμμα του κεφαλιού (συνώνυμο: σαρίκι).

Πορτογαλία

Παρουσίαση από την ιστοσελίδα Ψηφιακή Τάξη

Θρησκείες στον κόσμο

Παρουσίαση από την ιστοσελίδα atheo.gr

Ρήματα με καταλήξεις -τε και -ται

Κατάληξη -τε παίρνουν τα ρήματα στο β΄ πληθυντικό πρόσωπο της ενεργητικής φωνής. Το υποκείμενο αυτών των ρημάτων είναι (ή εννοείται) η αντωνυμία εσείς.

Παραδείγματα

  • Παιδιά, μην παίζετε εδώ.
  • Να διασχίζετε προσεκτικά τον δρόμο. (ενν. εσείς)
  • Ακούστε τις οδηγίες του δασκάλου σας. (ενν. εσείς).
Scroll to top